Đê làng

Đưa em qua một quãng đê là tới đầu làng, con đê như gắn bó ruột thịt với mỗi miền quê đồng bằng Bắc bộ, nếu không có đê, đời sống văn hóa người nông dân sẽ nghèo đi biết mấy.

Tôi muốn kể cho em nghe về con đê làng , con đê in bóng dáng của bao lớp người  tần tảo sớm hôm với những gánh, những gồng, mớ rau, con cá  mà nuôi cả gia đình.

…Nó chạy dọc triền sông từ bao giờ chẳng biết, chỉ nghe người xưa kể lại vào những đêm trăng mùa hạ cả làng kéo nhau ra đê nằm đón gió nồm mát rượi. Khi tôi và lũ trẻ cùng tuổi trong làng chiều chiều ra bờ đê tìm cỏ gà chơi chọi, nhấm nháp lá me đất tận hưởng vị chua dìu dịu nơi đầu lưỡi thì con đê đã đã già lắm rồi. Nhưng hình như càng cao tuổi, mặt đê càng mịn màng, thân đê xanh mướt của muôn ngàn cây cỏ, màu xanh ấy được chắt chiu từ màu mỡ của thân đê mà có được. Dọc triền đê là thế giới riêng của cỏ, cỏ mật lòa xòa, cỏ mần trầu từng bụi thơm mùi hăng nồng, cỏ gà bò sát mặt đê, cỏ may tua tủa lên trời… Sườn đê thoai thoải vừa là chỗ nghỉ của những người nông phu sau một ngày làm đồng nhọc nhằn, vừa là nơi  cho những chú trâu béo mẫm nhẩn nha kiếm bữa cuối trước khi về chuồng.

Mỗi chiều chuẩn bị tắt nắng, lũ trẻ bọn tôi vác diều ra chạy, diều lên, cả bọn nằm dài trên bờ cỏ, thả mắt nhìn cánh đồng lúa trải dài ra đến vô tận. Úp mặt xuống triền đê, mùi cỏ mật hăng hăng, mùi đất ẩm nồng nồng, có tiếng ri ri của đàn dế chuẩn bị ra khỏi hang để uống sương và nhấm nháp cỏ non. Đầm sen bám dọc triền đê bên này cũng xanh ngợp mắt, không nhìn thấy nước trong đầm mà chỉ thấy rừng lá sen lay động, hương sen quyện vào tóc thơm ngan ngát.

Từ giã tuổi thơ, tôi xa làng đã chừng hơn chục năm, con đê làng theo tôi vào nỗi nhớ… Tôi mơ thấy thân đê gầy guộc lắm, giá đất lên vùn vụt, người ta xả thân nó ra để lấy đất về đổ vườn nhà, lấp ao để bán. Thảm cỏ xanh mướt ngày nào giờ như chiếc áo nhà nghèo lỗ chỗ thủng. Những đoàn xe công nông quần đảo trên mặt đê ngày đêm không ngớt, mặt đê nát ra theo năm tháng thành ổ trâu, ổ gà, cả con đê quằn quại vì đau đớn. Chẳng ai thèm đếm xỉa…

Trẻ con bây giờ chẳng có trâu để được đi chăn, quên mất cách làm diều… thay vào đó là những bàn bi a, quán karaoke, chát chít suốt đêm ngày. Tôi nghe nói rồi sau sẽ trải nhựa lên mặt đê. Tự nhiên, tôi ngửi thấy mùi nhựa đường hăng hắc xông lên ngột ngạt, khó thở. Chẳng có hương cỏ, hương sen và tiếng dế ri ri những chiều lộng gió.

Tôi  dẫn em về trên con đê thân thuộc tìm chút kỷ niệm xưa, tôi sẽ nói với em rằng tuổi thơ một phần đã nằm lại nơi đó, em giúp tôi nhặt nhạnh, góp gom, đừng để mất nốt chút kỷ niệm còn sót lại nơi này./..